برنامه غیرمتمرکز (Decentralized application) یا دی‌اپ (DApp) معمولا به برنامه‌هایی گفته می‌شود که با استفاده از قراردادهای هوشمند در بلاک چین اتریوم ساخته می‌شود. ارائه یک تعریف دقیق برای برنامه غیرمتمرکز (DApp) دشوار است، زیرا همه چیز در حوزه ارزهای دیجیتال خیلی سریع تغییر می‌کند. اما این اصطلاح را می‌توان با کیفیتی که برنامه‌های غیرمتمرکز به اشتراک می‌گذارند، با آزادی عمل بیشتری تعریف کرد.
انواع برنامه‌های غیرمتمرکز (DApp)
DAppها در انواع و اندازه‌های مختلف وجود دارند، اما همه آنها چند مورد مشترک دارند. به عنوان مثال، اکثر DAppها متن‌باز هستند. قراردادهای هوشمند، به عنوان کد زیرساختی برنامه‌های غیرمتمرکز عمل می‌کنند که روی بلاک چین اتریوم پیاده شده‌اند. به این معنی که کاربران DApp نیازی به ثبت‌نام یا ایجاد حساب کاربری ندارند و به جای آن مستقیما با برنامه‌ی روی بلاک چین تعامل دارند.
همچنین این موضوع به این معنی است که برنامه‌های غیرمتمرکز غالبا غیرقابل‌توقف و غیرقابل‌سانسور هستند و داده‌ها و تعاملات کاربران در این نرم‌افزارها دائمی است.
در برخی موارد، برنامه‌های غیرمتمرکز با دنیای خارج از بلاک چین اتریوم در ارتباط هستند. این DAppها برای اجرا شدن به اطلاعاتی که توسط یک اوراکل تأمین می‌شود، نیاز دارند. برای مثال، در اکوسیستم میکردائو، برای تعیین قیمت توکن دای و همچنین برای لیکوئید کردن صندوق‌های وثیقه‌گذاری، از فیدهای قیمت که از چندین صرافی دریافت می‌شود، استفاد می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد اوراکل می‌توانید این مقاله را مطالعه کنید.
برخی از برنامه‌های غیرمتمرکز، شبکه‌های همتابه‌همتای خود را دارند که در شبکه اتریوم ساخته شده و عملکرد قراردادهای هوشمند زیربنایی آنها را تقویت می‌کند و یا گسترش می‌دهد.
برای مثال: شبکه بازپخش‌کننده‌های پروتکل 0x، مرتبا سفارشات خرید و فروش را بازپخش می‌کند، البته این عملکرد بعدا به ساختار درون‌زنجیره‌ای این پروتکل انتقال داده شد. درحالی‌که سایر پروتکل‌ها، از شبکه‌های همتا به همتای دیگری مانند IPFSها برای میزبانی محتوا یا حتی رابط فرانت‌اند استفاده می‌کنند.
IPFS یک پروتکل و شبکه همتا به همتا برای ذخیره و به اشتراک‌گذاری داده در یک سیستم فایل توزیع‌شده است.
امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، روبه‌رشدترین دسته از DAppها است. هر برنامه غیرمتمرکز (DApp) شامل پول نمی‌شود، اما بیشترِ آنها شامل پول هستند. محصولات و خدمات مالی ارائه شده روی بلاک چین اتریوم، با اختلاف محبوب‌ترین برنامه‌های غیرمتمرکز هستند. چند مورد از انواع برنامه‌های غیرمتمرکز در حوزه دیفای عبارتند از: وام‌دهی، صرافی‌های غیرمتمرکز، دارایی‌های توکنیزه‌شده، راه‌حل‌های پرداخت، بیمه و غیره.
برای آشنایی بیشتر با پروژه‌های دیفای می‌توانید این مقاله را مطالعه کنید.
کاربران برنامه غیرمتمرکز (DApp)، باعث گسترش فضای قراردادهای هوشمند می‌شوند.
همان طور که قبلا اشاره شد، نمی‌توان هر برنامه غیرمتمرکز را زیرمجموعه دیفای دانست. برای مثال، بازی‌هایی مانند کارت‌های ترید و همچنین دارایی‌های کلکسیونی مانند کریپتوکیتیز که در بلاک چین ذخیره می‌شوند هم برنامه غیرمتمرکز هستند. برخی دیگر از برنامه‌های غیرمتمرکز، به‌منظور سروساماندهی به شبکه‌های اجتماعی برای میزبانی محتوای تولیدشده توسط کاربر، از حساب‌های اتریوم برای ورود و ذخیره‌سازی غیرمتمرکز استفاده می‌کنند، مانند آنچه که در IPFSها اتفاق می‌افتد.
شکل متداول دیگری از برنامه‌های غیرمتمرکز، نهادهای مستقل غیرمتمرکز، یا به‌اختصار، DAO است. DAOها شبیه شرکت‌ها یا سازمان‌های بدون رهبر هستند. آنها می‌توانند نحوه عملکرد قراردادهای هوشمند یا پروتکل‌های دیفای را کنترل کنند. برخی از DAOها حتی حق مالکیت خود را توکنیزه کرده و مانند یک شرکت، سود سهم تقسیم می‌کنند.
در این مقاله تنها یک بررسی سطحی از برنامه غیرمتمرکز (DApp) انجام شد. اما همان طور که گفتیم، دنیای دی‌اپ‌ها هر روز در حال تغییر است. هر پروژه یا نوآوری جدید، بر گستردگی این حوزه می‌افزاید و تغییراتی در تعریف برنامه غیرمتمرکز ایجاد می‌کند.